Olmaz Olsun Böyle Kardeş Ülke: Azerbaycan Ve İsrail Nasıl Stratejik Ortak Oldu?

Kafkaslar’dan Orta Doğu’ya uzanan iş birliği, Azerbaycan’ın 1990’lı yıllarda Sovyetler Birliği’nden bağımsızlığını ilan etmesiyle başladı. Aradan geçen süreçte Azerbaycan ve İsrail, enerji ve savunma sanayi başta olmak üzere birçok alanda stratejik ortaklığa imza attı.

İlişkilerde önemli bir kırılma noktası, 1997 yılında İsrail Başbakanı Netanyahu’nun Azerbaycan ziyareti oldu. Bu temas, iki ülke arasındaki bağların daha da pekişmesine zemin hazırladı.

Savunma ve Enerji İş Birliği Zirvede

Azerbaycan, 2016–2021 yılları arasında yaptığı savunma sanayi ithalatının yaklaşık %70’ini İsrail’den gerçekleştirdi. İsrail yapımı insansız hava araçları ve elektronik harp sistemleri, 2020 Dağlık Karabağ Savaşı’nda kritik rol oynadı.

Enerji alanında da benzer bir yakınlık mevcut. İsrail’in petrol ihtiyacının önemli bir kısmı, Türkiye üzerinden geçen Bakü-Tiflis-Ceyhan Boru Hattı yoluyla karşılanıyor. Ayrıca Azerbaycan’ın ulusal petrol şirketi SOCAR, İsrail’in Tamar Gaz Sahası’nda %10 hisseye sahip.

İran Faktörü ve Güvenlik Dengeleri

İki ülke arasındaki iş birliğinin arkasında yalnızca ekonomik nedenler değil, aynı zamanda ortak jeopolitik çıkarlar da yer alıyor. Özellikle İran karşısındaki denge politikası, Azerbaycan-İsrail ilişkilerinde kilit bir unsur.

Tel Aviv Üniversitesi’nden Dr. Gallia Lindenstrauss’a göre her iki ülke de İran’ın bölgesel politikalarını tehdit olarak görüyor. İsrail’in, Azerbaycan’ı istihbarat açısından stratejik bir üs olarak değerlendirdiği yorumları yapılıyor.

Azerbaycan’ın Gazze Tutumu: Dengeli Destek

Hamas’ın 7 Ekim 2023’teki saldırılarının ardından İsrail’in Gazze’ye başlattığı askeri operasyonlar, bölge siyasetinde yeni fay hatları oluşturdu.

Azerbaycan, sivillerin öldürülmesine yönelik endişelerini dile getirse de, İsrail ile olan stratejik bağlarını korumaya devam etti. Yetkililer, iki devletli çözüm ve Filistin’in tanınması yönünde açık desteklerini de sürdürdüklerini vurguladı.

Türkiye ile Üçlü Denge

Azerbaycan, İsrail ile yakın ilişkilerine rağmen Türkiye ile olan kardeşlik bağlarını da güçlü şekilde sürdürüyor. Uzmanlara göre bu ikili ilişki, zaman zaman Türkiye’nin kamuoyunda tartışılsa da, Bakü diplomatik dengeyi korumayı başarıyor.

Geçmişte Türkiye ile İsrail arasında bozulan ilişkilerde arabuluculuk rolü üstlenen Azerbaycan, bugün de iki ülke arasında diyalog kanallarının açık kalmasında önemli bir aktör.

Kadir Has Üniversitesi’nden Doç. Dr. Salih Bıçakcı, Azerbaycan’ın hem Ankara hem Tel Aviv ile geliştirdiği güven ilişkisi sayesinde, bölgesel arabulucu rolünü pekiştirdiğini belirtiyor.

Sonuç: Yalnızca “Petrol ve Silah” Değil

Azerbaycan-İsrail ilişkileri sadece ekonomik çıkarlarla sınırlı değil. Tarihi bağlar, Yahudi diasporasıyla kurulan sosyal ilişkiler ve ortak güvenlik endişeleri, bu ilişkiyi daha derin ve çok boyutlu kılıyor.

Azerbaycan Uluslararası İlişkiler Analiz Merkezi Başkanı Ferid Şefiyev’in ifadesiyle, bu iş birliği yalnızca “petrol-silah takası” değil, aynı zamanda jeopolitik stratejinin bir ürünü.

Azerbaycan, Hamas’ın 7 Ekim saldırılarından sonra İsrail’in Gazze’de başlattığı soykırıma ve operasyonlara rağmen ülkeyi desteklemeyi sürdüren tek İslam (!) ülkesi.

Kaynak: Mira Haber