Gazze’de sağlık sistemi çöküşte: Çocuk felci salgını neden ortaya çıktı?

İsrail’in Gazze’ye yönelik savaşında son birkaç haftadır ortaya çıkan çocuk felci hastalığı, Filistinliler arasında etkili olmaya başladı.

Pazar günü, bölgedeki çocukların en az yüzde 90’ını aşılamak ve salgının yayılmasını engellemek amacıyla, BM öncülüğünde bir kampanya başlatıldı. Önümüzdeki günlerde, 200’den fazla ekip, 25 merkezi Gazze lokasyonunda tahminen 600.000 çocuğu aşılayacak.

Bu hedefe ulaşmak için, program uygulanırken İsrail ordusu ile Hamas arasında kısa ve yerel duraklamalar sağlanmak zorunda kalındı.

Çocuk Felci Nedir?

Polio, ağız yoluyla bulaşan son derece bulaşıcı bir virüstür. Taşıyıcının öksürmesi veya hapşırmasıyla diğerlerine yayılabileceği gibi, dışkıya veya kirli gıdalara ve suya dokunarak da bulaşabilir.

Virüs daha sonra sinir sistemini hedef alarak, omurilik ve beyinde kas hareketlerini kontrol eden motor nöron hücrelerini tahrip eder. Her virüs taşıyan kişide çocuk felci gelişmez; ancak hastalığı başkalarına bulaştırabilirler.

Çocuk felci ne kadar ciddi bir hastalıktır?

Polio taşıyanların yaklaşık 20’de 1’i, abortif poliomyelit olarak bilinen hafif bir formuna geçiş yapacaktır. Bu semptomlar gribe benzer ve 48-72 saat sürer; ateş, kas ağrıları, boğaz ağrısı ve kusma içerir. Çocuk felci geçirenlerin yaklaşık yüzde 1’inin, daha uzun sürebilen ve boyun, kol ve bacaklarda ağrı ve tutukluk ile birlikte şiddetli baş ağrılarına yol açabilen felç dışı çocuk felci hastalığına yakalandığı tahmin edilmektedir.

En kötü durumlarda, hastada kas güçsüzlüğü veya spazmlar, uzuv felci, karıncalanma ve nefes alma sorunları gibi bulgularla seyreden felçli çocuk felci tablosu belirebilir.

Uzun vadeli etkileri nelerdir?

Felçli polio, bazı uzuvların kalıcı felç olmasına ya da solunumu etkilediğinde ölüme yol açabilir. Ayrıca, hastalığı daha önce geçiren bireylerde 10-20 yıl sonra post-polio sendromu oluşabilir. Semptomlar arasında aşırı yorgunluk, kas ve eklem zayıflığı ile ağrıları bulunabilir.

Çocuk felcinin kesin bir tedavisi ise yoktur; yalnızca aşılama ile korunmak mümkündür.

Çocuk felci ne kadar yaygındır?

20. yüzyılın başlarında, dünya çapında çocuk felci halen yaygındı. Örneğin, ABD’de yalnızca 1952’de tahminen 21.000 kişi çocuk felci nedeniyle felç oldu. Ancak 1950’lerden itibaren başlayan kitlesel aşı kampanyaları ile salgınlar büyük ölçüde azaltılmıştır. Örneğin, Avrupa 2002’de çocuk felcinden arınmış olarak ilan edilmiştir.

Bu aşılama girişimlerinin öncüsü, Dünya Sağlık Örgütü’nün (WHO) 1988’den bu yana liderlik ettiği Küresel Polio Eradikasyon Girişimi (GPEI)dir.

Şu anda, özellikle Sahra Altı Afrika ve Pakistan-Afganistan bölgesinde sınırlı sayıda salgın vakası bildirilmekte. Gözetim ise, Haziran 2022’de Londra’da olduğu gibi atık sudaki virüs varlığını tespit edebilir.

Gazze’de çocuk felci neden ortaya çıktı?

Gazze’de bunun nedenleri çok çeşitlidir.

Birincisi, sanitasyon geçen yıl boyunca hızla kötüleşti.  Oxfam America, Temmuz 2024’te “İsrail’in tüm kanalizasyon pompalarının %70’ini ve tüm atık su arıtma tesislerinin %100’ünü tahrip ettiğini” ve buna su üretiminde %84’lük bir düşüş de dahil olduğunu bildirdi.

Üçüncüsü, Gazze’nin sağlık sistemi ve altyapısının tahribidir: Nisan ayında Dünya Bankası ve BM’nin ortak raporunda şöyle denildi:

“Sağlık tesislerinin %84’ü hasar görmüş veya yok olmuş, kalan tesisleri çalıştırmak için elektrik ve su eksikliği var; dolayısıyla nüfusun sağlık hizmetlerine, ilaca veya hayat kurtarıcı tedavilere erişimi çok sınırlı.” 

Program ayrıca güvenlik garantileri olmadan da gerçekleşemez: Çatışmanın başlangıcından bu yana Gazze’de 500’den fazla sağlık çalışanı öldürüldü . Binlercesi daha İsrail güçleri tarafından tutuklandı.

Son olarak, savaştan önce bile Gazze dünyanın en kalabalık yerlerinden biriydi. Savaş öncesi 2,2 milyonluk nüfusundan yaklaşık 1,9 milyonu yerinden edildi.

Yetersiz beslenen ve hastalıklara yatkın olan birçok kişi, giderek küçülen alanlara itiliyor; çocuk felci gibi bulaşıcı bir virüs için ideal bir iklim.

Gazze’de yüzyılın başından beri çocuk felci vakası görülmedi. Ancak Haziran ayında Deir al-Balah ve Khan Younis’teki altı kanalizasyon örneğinde virüs izleri tespit edildi. GPEI;

“Bu suşlar birbirleriyle yakın genetik bağlantılara sahip ve ayrıca 2023’ün ikinci yarısında Mısır’da dolaşan poliovirüs varyantıyla da yakından ilişkilidir.” şeklinde bir bildirimde bulundu. Ağustos ayında, DSÖ 10 aylık bir bebeğin virüs nedeniyle felç geçirildiğini duyurdu

Kaynak: Mira Haber