Afrika’da Koronavirüs ile ilgili yayılan yalan haberler

Afrika ülkelerinde koronavirüs vakalarının artmasıyla birçok hükümet katı sosyal mesafe tedbirleri almaya başladı.

Vaka sayısının artışıyla kıta genelinde koronavirüs, Covid-19 ile ilgili yalan ve yanıltıcı haberler de yayılıyor.

1- Aşılar Afrikalılar üzerinde denenmiyor

Sosyal medyada Afrikalıların ‘kobay faresi’ gibi yeni koronavirüs aşısı denemelerinde kullanıldığı iddiaları yayıldı. Ama bu iddialar doğru değil. Covid-19 için henüz bir aşı yok. Ve yalnızca birkaç ülkede klinik deneyler yapılıyor, bu ülkelerin hiçbiri de Afrika’da değil.

Bu iddiaların nereden çıktığını bilmiyoruz ama aşının Batı ülkelerinde kullanılmaya başlanmadan önce Afrika halkları üzerinde deneneceği yönünde yalan haberler hızla yayılıyor.

Bunu yayanlardan biri YouTube kanalında Fransızca yayın yapan bir kadın. Kadın, “Artık bir aşı var ama Bat ülkelerindeki değil, TÜM Afrikalıları aşılamak için kullanacaklar. Afrikalı kardeşlerime sesleniyorum bu aşıyı yaptırmayın.” Video en az 20 bin kişi tarafından izlendi. Altındaki yorumlarda da çokça destek mesajı paylaşıldı.

Bir diğer YouTube videosunda da benzer iddialar var. Aşının Batı’da kullanılmadan önce güvenli olup olmadığının anlaşılması için deney amaçlı Afrikalılarda kullanılacağı söylentileri yayılıyor.

Aşılara karşı geliştirilen korku modern tıbba güvenin çok olmadığı bazı toplumlarda yaygın. Covid-19 ile ilgili söylentilerin yayıldığı Fransızca konuşulan Afrika ülkelerinde daha önce de benzer kaygılar ve yalan haberler Ebola aşısı için de gündeme gelmişti. Ebola aşısı, salgının kontrol altına alınıp tedavi edilmesinde büyük oranda işe yaramıştı.

2- Siyah cilt Covid-19’a dayanıklı değil

Sosyal medyada siyah, koyu renk ciltlerin Covid-19’a karşı dayanıklı olduğu iddiaları dolaşıyor.

Kenya Sağlık Bakanı 13 Mart’taki açıklamasında ‘siyah ciltlerin koronavirüs kapmayacağı’ söylentilerinin doğru olmadığını ifade eden bir açıklama yaptı.

BBC’ye konuşan Durbon’daki Nelson R. Mandela Tıp Fakültesi Profesörü Thumbi Ndung’u, “Kesinlikle bu fikri destekleyecek herhangi bir kanıt yok, tabi ki siyah renkli ciltleri olanlar da enfeksiyon kapabilir” dedi.

3- Siyah çay koronavirüsü tedavi etmiyor

Vücudun sıvı alması iyidir ama siyah çay içmek bir tedavi yöntemi değildir ve iddia edildiği gibi Covid-19’a karşı bir ilaç değildir.

Kenya yerel medyasına göre insanlar birbirlerini arayıp koronavirüsten korunmak için siyah çay içilmesini paylaşıyor. Siyah çay içmezlerse de öleceklerini öne sürüyorlar.

Bu herhangi bir tıbbi temeli olmadan yayılan şehir efsanelerinden biri.

Dünya genelinde bilim insanları aşı gelişimi için araştırmalar yürütüyor ama aşının en az gelecek yılın ortasına kadar bulunmasının zor olduğu belirtiliyor.

4- Hayır, virüsten korunmak için sakalınızı kesmenize gerek yok

ABD sağlık yetkililerinin daha önce yüzdeki tüyler ve nefes alma teknikleriyle ilgili hazırladıkları bir grafiği kullanarak ‘sakalları kesmenin virüsten korunmanın bir yolu’ olduğunu söyleyen yalan haberler de var.

Nijerya’nın Punch adlı gazetesinin manşetinde de “CDC (Amerikan Hastalık Kontrol ve Korunma Merkezleri) uyarıyor, koronavirüsten korunmak için sakalınızı kesin” ifadeleri yer alıyordu.

Aslında grafik, maske takıldığında yüzdeki hangi tüylerin, hangi sakal tiplerinin maskenin etkisini azaltabileceğiyle ilgili.

Grafik, koronavirüs çıkmadan çok önce, 2017’de yüzlerinde maskeyle çalışan işçiler için yapılmıştı. İddiaların aksine CDC bu grafiği yakın zamanda yayımlamadı ve koronavirüsten korunmak için sakalların kesilmesi tavsiyesinde de bulunmuyor.

Benzer manşetler başka ülkelerde de atıldı ve binlerce kişi tarafından paylaşıldı. Avustralya’daki 7News adlı haber sitesi Twitter’da “Sakalınız siz farkında olmadan koronavirüs riskini artıyor olabilir” mesajını attı.

İngiliz sağlık yetkilileri ise maskenin sağlık çalışanları için önemli olduğunu ama virüsün yayılmasını önlemede çok etkili olduğuna dair güçlü kanıtlar bulunmadığını söylüyor.

5- Koronavirüsle savaşan Nijeryalı vaiz

Virüsü tedavi edebileceğini iddia eden Protestan bir vaiz de yalan haberlerin odağındaydı.

Vaiz David Kingleo Elijah hakkındaki şehir efsaneleri önce sosyal medyada yayılmaya başladı. Vaiz bir videosunda Çin’e gidip ‘virüsü yenebileceğini’ söylüyordu. Birkaç gün sonra bloglarda vaizin Çin’e gittiği ama virüs kapıp hastaneye yatırıldığı haberleri çıkmaya baladı. Ama bloglarda farklı bir papazın Elija Emeka Chibuke adı geçiyordu.

Sıkça paylaşılan fotoğraflardaki hastaneden yatarken görülen kişi ise Nijeryada bir papazı oynayan aktörü Adeshina Adesanya’ydı. Adesanya 2017’de hastanede yaşamını yitirmişti.

6- Biber çorbası içmek bir tedavi değildir

Nijerya’da bir vaiz de paylaştığı videoda biber çorbası içmenin koronavirüse iyi geldiğini iddia ediyordu. Bu iddia WhatsApp gruplarında da paylaşıldı.

Koronavirüse karşı henüz spesifik bir tedavi yok. İddiada biber çorbasının şifa verdiğine dair bilimsel kanıtlar da yok. Bahsedilen, Nijerya’nın yaygın tüketilen baharatlı çorbası.

Dünya Sağlık Örgütü (WHO), salgının ‘bilgi kirliliği ve yalan haber salgınına neden olduğunu’ söylüyor.

Batı Afrika’da Cape Verde’de Brezilyalı bir doktorun rezene çayı tavsiye ettiği iddiaları da çıktı. Bu söylentiden herkes markete rezene çayı almaya akın etti.

Brezilya Sağlık Bakanlığı da rezene çayının koronavirüs tedavisine iyi geldiğine yönelik haberlerin paylaşılmaması uyarısı yaptı.

Dünya Sağlık Örgütü, düzenli el yıkamanın enfeksiyon kapmamak için en önemli tedbir olduğunu söylüyor.