Batı’dan gelen bir ritüel: “Saygı duruşu” nasıl ortaya çıktı?

Her yıl 10 Kasım saat 09.05’te Türkiye’nin her yerinde çalınması zorunlu olan siren ritüeli nereden geliyor?

CHP’nin 1. genel başkanı Kamal Atatürk’ün ölüm yıl dönümü olan 10 Kasım sabah saat 9’u 5 geçe çalınan bu siren, ve siren boyunca hareketsizce “saygı duruşunda” durma geleneğinin kökeni nereye dayanıyor?

Bir İngiliz geleneği

“Saygı duruşu” aslında Batı kökenli bir gelenek. Tarihte ilk örnek, 1912 yılında Portekiz Senatosu’nda Rio Branco baronu ve Dışişleri Bakanı’nın ölümü için gerçekleştirildi. Hemen ardından aynı yıl Amerika’da Maine ve Titanik gemilerinde ölenler için saygı duruşunda bulunuldu.

Bir diğer örnek, 1919 yılında İngiltere’de görülüyor. Kral V. George, I. Dünya Savaşı’nda hayatını kaybeden askerleri anmak için halktan “iki dakikalık sessizlik” talep ediyor. Bu uygulama kısa sürede İngiliz sömürgelerine, ardından Avrupa ve Amerika’ya yayılıyor.

Uygulama, özellikle savaşlarda hayatını kaybeden askerleri onurlandırmanın sembolü hâline geliyor. Kiliselerde, meydanlarda ve askerî törenlerde insanlar ayağa kalkarak sessizce duruyor.

Türkiye’de ne zaman başladı?

Osmanlı döneminde böyle bir uygulama yoktu. O dönemlerde ölenler için dua okunur, Kur’an tilaveti yapılır veya Fatiha okunarak anılırdı.

Cumhuriyet’in ilanı ve modern devlet protokollerinin benimsenmesiyle birlikte Batı tarzı törensel unsurlar da gündeme girdi.

Kamal Atatürk’ün 10 Kasım 1938’de vefatından sonra yapılan devlet törenlerinde ilk kez toplu saygı duruşu uygulandı. 1939’dan itibaren ise Millî Eğitim Bakanlığı ve Genelkurmay’ın ortak talimatıyla her yıl 10 Kasım sabahı sirenler eşliğinde saygı duruşu resmî bir tören geleneğine dönüştü.

Kaynak: Mira Haber