Osmanlının ilk ansiklopedisi “Kāmûsü’l-a‘lâm” günümüze taşınıyor!

Abdülhamid Han’ın desteğiyle Şemseddin Sami’nin kaleme aldığı Osmanlı’nın ilk ansiklopedisi “Kâmûsü’l-a‘lâm” 14 senelik çabayla günümüz Türkçesine kazandırıldı.

Şemseddin Sami tarafından Osmanlıda kaleme alına ilk ansiklopedi olan “Kāmûsü’l-a‘lâm” ilk defa Latinize edilip sadeleştirilerek günümüz Türkçesine kazandırılıyor.

Sultan Abdülhamid’in desteğiyle 1889-1898 yılları arasında kaleme alınan eser, Dr. Mehmet Hakan Sağlam tarafından yayına hazırlanıyor. Coğrafya, ekonomi, önemli şahıslar ve tarihî hadiselere dair detaylı bilgiler barındıran altı ciltlik eser, Sağlam’ın 14 sene devam eden çalışmasıyla Latin harflerine çevrildi.

Eserin yapılacak detay çalışmalarla önümüzdeki yıllarda araştırmacı ve okuyucularla buluşması planlanıyor.

“Kāmûsü’l-a‘lâm”ın önemine dikkat çeken Sağlam “Şemseddin Sami, yedi sekiz lisan bilen, devrinin çok önemli bir dil bilimcisiydi. Aslında Sultan Abdülhamid’in ricası üzerine Kāmûsü’l-a‘lâm projesine hazırlanıyor. Yıllarca tek başına çalışıp, her biri sekiz yüz sayfalık, 6 ciltlik bir külliyat ortaya çıkarıyor. Sadece Osmanlı coğrafyası değil ABD, Peru, Çin ve hatta Sibirya’nın ücra köşelerine dair malumatlar kitapta yer almış. Şemseddin Sami, bu memleketlere dair dereler, ırmaklar, dağlar, şehirler, hayat tarzları ve önemli şahsiyetleri kaleme almış. Ben bu esere Osmanlının Wikipedia’sı diyorum. İnanılmaz detaylı bilgiler var. Türkçe olarak kaleme alınmıştır. Muhteşem bir dile sahip” diye konuşuyor.

ON DÖRT SENEDİR ÇALIŞIYOR

Çalışmaları hakkında bilgi veren Sağlam “Yıllar önce bir konu hakkında araştırma yaparken, Kāmûsü’l-a‘lâm’ın Latinize edilmediğini öğrendim ve çok şaşırdım. Bunun üzerine 2008 yılında kendim tercüme işine başladım. Eseri Latinize edip, yer isimlerinin bugünkü hâllerini buldum ve çeşitli dipnotlarla bazı kısımları açıkladım. İğne ile kuyu kazar gibi araştırma yaparak bazı bilgileri ortaya çıkardım. Çalışmaya yirmi saatimi ayırdığım günler oldu. Bazı kısımları 18. asra ait haritalarla birlikte çözebildik. Bir şehir ismi için üç ay uğraştığım vakidir. Eser yaklaşık bir buçuk yıla hazır hâle gelecek” ifadelerini kullanıyor.

Kitabın akademi ve kültür dünyasına büyük katkı sunacağını kaydeden Mehmet Hakan Sağlam “Eserde literatüre geçmemiş, bilinmeyen çok sayıda malumat mevcut. Bugün 1800’lerin tarih, coğrafya ve tarihî şahısları hakkında araştırma yapmak isteyen kim varsa, Kāmûsü’l-a‘lâm’a bakmak zorunda” diye konuşuyor.