SAYFA TASARIMINDA HANGİ RENKLER NEDEN TERCİH EDİLİR?

Gazete ve dergi tasarımında renk kullanmak, günlük hayatta kıyafet seçiminden ve kıyafetlerimizdeki renk uyumundan farksızdır. Seçilen her rengin bir anlamı, birbiriyle uyumu ve modası söz konusudur. Sayfa tasarımı yaparken de aynı unsurlara dikkat etmek gerekir.

Bu yazıda sayfa tasarımında renk unsuru üzerinde durmaya çalışacağım. Gazete ve dergi tasarımında seçilen her bir unsurun ayrı bir anlamı olduğunu “Sayfa tasarımının altın kuralları” konulu önceki yazılarda dile getirmiştim. Sayfa tasarımının gazete ve derginin “beden dili” olduğunu vurgulamıştım. İşte bu dilin rengini, tonunu ve duygusal çağrışımlarını sayfada kullanılan renk unsurları tamamlar. 

Renkler ruhbilimsel, fizyolojik ve fiziksel olmak üzere üç ayrı biçimde incelenir. Sayfa tasarımında renkler ruhsal etkileri anlamında sıcak ve soğuk renkler olarak ikiye ayrılır. Sıcak renkler sayfaya neşe, canlılık ve hareket kazandıran renklerdir. Sayfadaki unsurlar arasında sıcak renk kullanılanlar olduğundan daha büyük algılanır. Bununla birlikte, sıcak renklerin yoğun kullanımının hacimleri küçültücü etkisi vardır. Örneğin sıcak bir renge boyanan odanın basık bir hava kazandırması gibi sıcak bir renge bürünmüş sayfanın da basık bir algısı söz konusudur. Soğuk renkler ise küçük ve uzak gösterir.

KIRMIZI VE TONLARI

Kırmızı en çok ilgi çeken renk olarak bilinir. Heyecan verir. Canlandırıcı etkiye sahiptir. Kızgınlığı ve aşkı çağrıştırır. Duyguları açığa çıkarır. Hoşlanma duygusu kazandırır. İradeyi yok edici bir etkisi olduğu söylenir. Coşku ve yaşama sevinci sıcak bir renk olan kırmızının temel özelliklerindendir. Hayvanların en çok duyarlı olduğu rengin de kırmızı olduğu bilinir. Bu nedenle kırmızı, dikkat çekici bir renktir. Uzun süre kırmızı renge bakmak gerginlik yaratır. Kırmızı ayrıca sinir bozucu bir renktir. Sıcak bir renk olarak kırmızı, açlığı kamçılaması nedeniyle daha çok gıda ürünlerinin ambalajlarında tercih edilir.

Sayfa tasarımında da kırmızının çeşitli tonlarının kullanıldığı görülür. Özellikle siyaha yakın, bordoya yaklaşan renkler metin ve fotoğraf çerçevelerinde zemin rengi olarak tercih edilmektedir. Bu durum kırmızı ve siyahın güçlerinin birleştirilmesi anlamına gelir. Böylece kırmızının çekiciliği, siyahın ciddiyeti ve ağırbaşlılığı ile bir araya gelmektedir.

TURUNCU VE SARI

Turuncu titreşimi daha az olan bir renktir. Yine kırmızı gibi hareket, canlılık, aktiflik çağrışımları yaratır. Güneşi anlatan bir renk olması nedeniyle de turuncu en çok kullanılan renkler arasındadır. Kahverengiye dönüştükçe sükûnet; yani durgunluk, dinginlik, hareketsizlik, sessizlik hissi veren turuncu, zemin rengi olarak tercih edilen bir renktir.

En dikkat çeken ve en aktif renk olarak kaydedilen sarı; parlaklık, neşe ve hareket unsurları ile geniş bir kullanım alanına sahiptir. Sarı, akıl ve zekânın rengidir. Siyaha doğru etkisini kaybeden sarı, diğer renklere canlılık verir. Sarı ve yeşil agresif, yani saldırgan renkler olarak bilinir. Sayfa tasarımında ise sarının açık tonları daha çok tercih edilir ve bir zemin rengi olarak sarı tercih edildiğinde genellikle siyah yazının daha belirgin algılanmasını sağlar. Sarı zemin ile beyaz yazı bir arada kullanılmaz. Her ikisi de açık renk olduğu için yazının okunabilirliği zorlaşır.

Dolayısıyla renklerin bir arada kullanılmasında dikkat edilecek bir unsur da baskı sonrasında yazının kolay okunup okunmadığıdır. Yazı ve zemin renklerinin “açık+ açık” ya da “koyu+koyu” olması yazının seçilebilirliğini ve okunabilirliğini olumsuz yönde etkiler. Formülün “açık+koyu” olmasında yarar vardır.

MAVİ, LACİVERT VE YEŞİL

Durgunluk ve sakinlik etkisi yaratan mavi, yaratıcı fikirlerin ortaya çıkarılması adına önem taşır. Bu nedenle mavi renk okullarda ve kütüphanelerde en yaygın şekilde tercih edilen bina içi rengidir. Sinir sistemine olumlu etkileri olduğu bilinen mavi, soğuk bir renk olmakla birlikte deniz ve okyanus çağrışımları yaratır. Ayrıca mavi sezgilerin rengi olarak tanımlanır. İç dinginliği, sevgi, huzur, sakinlik ve barışı anlatan bir dile sahiptir. Sayfa tasarımında en yoğun tercih edilen renklerden mavi, zemin olarak açık tonları ile kullanılır.

Lacivert ise daha çok kozmik bir renk olarak kabul edilir. Otorite ve verimliliği simgeleyen lacivert, sakinlik ve dinginlik duygularına da seslenir. Lacivert ayrıca uyum ve başarının rengi olarak da bilinir. Sayfa tasarımında en yoğun kullanılan renk mavi ve lacivertin farklı tonlarıdır. Genellikle lacivert zemin üzerine beyaz ya da negatif yazılar tercih edilir. Gazete ve dergi sayfalarında daha büyük alanlar için de zemin rengi olarak genellikle mavi ve lacivertin farklı tonları kullanılır.

Yeşil renk, engin doğa, tazelik, mutluluk ve umut anlamları taşır. Huzur ve güven veren bir renk olarak yeşil, maviye yaklaştıkça bu etkileri artırır ve macera ve sakinlik hisleri uyandırır. Siyaha yaklaştıkça ise etkisini yitirir. Paylaşma, cömertlik, istikrar duyguları anlamında da yeşil önemli etkilere sahiptir. Dini anlamda da çağrışımları bulunan yeşil, sayfa tasarımında çokça tercih edilen bir renk olmamakla birlikte, doğa ile ilgili konuların tasarımında özellikle dergilerde kullanılmaktadır.

PEMBE, MOR, KAHVERENGİ

Bunlar dışında pembe renk, sinirleri yatıştırıcı bir etkiye sahiptir. Rahatlık hissi uyandırır. Ancak gazete tasarımında genellikle tercih edilmez. Mor, gerçekleşmesi zor ve sabit bir renk olarak bilinir. İçsel duyguları, içe kapanışı, matemi ve anti sosyal olmayı çağrıştırır. Geniş yüzeyde korku etkisi uyandırır. Asilik, denge ve kendine güven mor rengin diğer çağrışımlarıdır. Bununla birlikte mor sakinleştirici ve dinlendirici bir renk olarak da bilinir. Sayfa tasarımında son zamanların moda renklerinden birisi mor rengin tonlarını kullanmaktır. Özellikle kadınlara yönelik sayfalarda farklı tonlarda mor renk yoğun bir şekilde kullanılmaktadır. Sayfa tasarımında az kullanılan renklerden kahverengi ise ağırbaşlılığı temsil eder. Eğitim, öğretim, kültür ve sanat haberlerinde yeşil zemin kullanılabilir. Bununla birlikte kahverengi emin olma ve sağlamlık duygularını pekiştiren bir renk olarak bilinir.

SİYAH VE BEYAZ

Nötr renkler olan siyah ve beyaz üzerinde ise ayrıca durmak gerekir. Beyaz renk temizlik, parlaklık ve durgunluk anlamlarına gelir. İtaatkarlığı da çağrıştıran bir etkisi olduğu söylenir. Siyah ise ciddiyet, matem, kasvet ve durgunluk anlamları taşır. Bir diğer nötr renk olan gri ise olgunluk, temkinlilik hissi uyandırır. Depresyon, durgunluk ve keyifsizlik hissi de gri sayesinde yakalanır. Ancak gri, yandaki renklerin etkisini artırıcı bir etkiye sahiptir. Sayfa tasarımında boş bırakılan beyaz alanlar genellikle temizlik ve sadelik duyguları için tercih edilir. Tüm koyu renklerin zemin olarak kullanıldığı durumlarda yazılar beyaz yazılır. Burada da parlaklık etkisi söz konusudur. Haber başlıklarının ve yazıların siyah tercih edilmesi ise ciddiyeti temsil eder. Bununla birlikte kasvet ve durgunluk anlamlarına da dikkat etmek gerekir. Çünkü yoğun kullanım sayfayı kasvetli bir havaya sokabilir. Örneğin siyah zeminli haberlerin böyle bir havası olduğu söylenebilir. Ölüm haberlerinin ve trajik olayların da siyah zemin içinde verilmesinin de nedeni yaratılmak istenen etkinin ya da söylemin güçlendirilmeye çalışılmasıdır.

Her ne renk kullanılırsa kullanılsın sayfada kullanıldığı yerin, içerdiği haberin ve yanında kullanılan rengin birbiriyle uyumlu ve anlamlı bir bütün oluşturması gerekir. Başka bir deyişle metinle anlamlı bir bütünlük yaratacak renklerin kullanılması önem taşır. Sayfada kullanılan renklerin anlamlı bir kompozisyon oluşturması beklenir.

Aynen bir insanın kılık kıyafeti gibi gazetede seçilen renklerin de benzer bir beğeniye ve görgüye sahip olması tercih unsurudur. Kıyafetlerin modası gibi sayfa tasarımında kullanılan renklerin de bir modası vardır. Zaman içinde başlık ve logolar gibi temel unsurların renkleri uzun süre değişmezken, zemin ve çizgi renkleri, sabit köşelerin logolarında kullanılan renkler ve biçimler değişiklik gösterir.

RENKLER, RASTGELE SEÇİLMEZ

Örneğin logolar sabit renklere sahiptir. Gazete logolarının genellikle kırmızı olması, kırmızının dikkat çekici bir renk olması anlamına bağlanabilir. Mavi ve lacivert ise uyum ve başarının renkleridir. Sakinlik ve dinginlik duygularını pekiştirici etkilere sahiptir. Bu anlamda kimi logolarda da lacivert tonları tercih edilmektedir. Haber başlıklarının siyah olması büyük ölçüde ciddiyet çağrışımına bağlanabilir. Dergilerde ise daha sıcak bir ortam yakalamak adına renkli başlıklar kullanılabilir.

Kimi dergi ve gazetelerde ise renkli zemin üzerine beyaz başlıklar tercih edilmektedir. Bunlarda da dikkat edilmesi gereken unsur bu renklerin “rastgele” seçilmesi değil, seçilen rengin belirli bir anlam taşıması ve bu anlamın metinle ya da yaratılmak istenen duygularla örtüşmesidir.

Yoksa sayfada her ne şekilde olursa olsun kullanılan renkler rastgele seçilmişse ve bunlar arasında bir uyumdan da söz edilemiyorsa bu tasarımın başarılı olduğu söylenemez. Sarı zeminli bir metinle pembe zeminli bir metnin yan yana gelmesi arasında bir fark olmadığı ileri sürülüyorsa; o kişinin giydiği ceketle pantolonun renkleri arasında, kravatla gömlek arasında ya da pantolonla çorap ve ayakkabı arasında da bir uyum aramak anlamsızdır.

KIYAFET SEÇİMİNDEN FARKSIZ

Nasıl kıyafetlerimizde belirli bir renk uyumu arıyorsak, sayfa tasarımında da aynı renk uyumuna dikkat etmek gerekir. Ceketin modeli, kesimi ve üzerimizde nasıl durduğu sayfa tasarımının sütunlarla çalışma, boşluk tanımları, etki ve denge merkezi gibi noktalarına işaret etse de ceket için seçilen renk, tamamen sayfa tasarımındaki renk seçimi ile benzer anlamlar taşır.

Bu anlamda sayfa tasarımcısının aynı zamanda kılık kıyafeti ile yaratıcılığını ortaya koyabileceği ileri sürülebilir. Hatta düz bir mantıkla –ne kadar genellenebilir bilemiyorum ama- iyi bir tasarımcının iyi giyinmesini de bilen ya da iyi giyinmekten anlayan birisi olacağı iddia edilebilir.

Renk modasını takip etmenin en kolay yöntemi, yaygın gazete ve dergilerdeki kullanımları izlemektir. Dikkatli bir tasarımcı hangi rengin nerede kullanılmasının moda haline geldiğini anlama yeteneğine sahiptir.

Özetle sayfa tasarımında renk kullanmak, üzerimize seçeceğimiz kıyafetlerin renklerini seçmekle yakın anlamlıdır. Seçilen renklerin bir anlamı ve birbiriyle uyumu dikkat edilmesi gereken en önemli unsurlardır.

Renkler ve kullanımları hakkında daha fazla bilgi için grafik ve tasarım kitaplarına bakılabileceği gibi internette de arama yapılarak yararlı bilgilere erişilebilir.

——————————-

Erkan Yüksel
Anadolu Üniversitesi İletişim Bilimleri Fakültesi Basın ve Yayın Bölümü Bölüm Başkanı

http://www.dorduncukuvvetmedya.com/dkm/article.php?sid=9401