Moskova’nın kabusu, Çeçen direnişinin simgesi Şamil Basayev’in direniş yolculuğu

Vefatının 19. yıl dönümünde Çeçen direnişinin en kilit isimlerinden birisi olan Şamil Basayev kimdir?

Sürgünle başlayan bir hayat

14 Ocak 1965’te Vedeno’da doğduğunda ailesi, adını Kafkas Kartalı İmam Şamil’e atıfla “Şamil” koydu. Bu bile onun kaderini belirleyecek ilk işaretti. Ailesi, Sovyetlerin II. Dünya Savaşı sırasında sürgüne yolladığı on binlerce Çeçen ailesinden biriydi. Kazakistan’da geçen zor yılların ardından, 1957’de Kruşçev’in çıkardığı bir yasayla memleketlerine dönebildiler.

Basayev, 1982 yılında liseden mezun olduktan sonra Sovyet Ordusu’nda iki yıl askerlik yaptı. Ardından Volgograd’da bir süre çalıştı. Moskova’da hukuk eğitimi almak istese de mühendislik bölümüne girdiği üniversiteden not düşüklüğü nedeniyle ayrıldı. Daha sonra Moskova’da özel sektörde çalıştı.

Çeçenistan’a dönüş

1991 yılında Sovyetler Birliği’nin dağılması üzerine Çeçenistan’a dönen Basayev, aynı yıl bir Rus yolcu uçağını kaçırarak Ankara’ya indirdi. Bu olayla uluslararası kamuoyunun dikkatini Çeçenistan’daki bağımsızlık mücadelesine çekti.

1992 yılında Azerbaycan’a destek vermek üzere Dağlık Karabağ bölgesine, ardından Abhazya’ya geçerek Gürcü kuvvetlere karşı savaştı. Buradaki faaliyetleri sırasında Kafkas Halkları Konfederasyonu çatısı altında askeri sorumluluk üstlendi.

1994 yılı sonunda Rusya’nın Çeçenistan’ı işgal etmesiyle başlayan I. Çeçen Savaşı’nda öne çıkan liderlerden biri oldu. 1995’te ailesinin yaşadığı Vedeno’daki evi işgalci Rus savaş uçakları tarafından bombalandı, eşi ve çocukları dâhil 11 yakını hayatını kaybetti.

Budenovsk operasyonu

Saldırı sonrası 15 Haziran 1995’te komutan Basayev öncülüğündeki Çeçen birlikleri, Stavropol bölgesindeki Budenovsk kasabasını basarak 5 binden fazla kişiyi rehin aldı. Operasyon sırasında 129 kişi hayatını kaybetti. Bu olay, Rusya’yı müzakere masasına zorladı ve Çeçenistan’ın dünya gündeminde daha görünür olmasına neden oldu.

1996 yılında Çeçen Silahlı Kuvvetleri Komutanlığı’na getirilen Basayev, aynı yıl Grozni’de düzenlenen operasyonu yönetti. Bu süreç sonunda Rusya ile Hasavyurt Anlaşması imzalandı ve Rus birlikleri Çeçenistan’dan çekildi.

İkinci savaş

1999 yılında Dağıstan’da çıkan çatışmalara katılan Basayev, yabancı savaşçı komutan Hattab ile birlikte hareket etti. Bu gelişme Rusya’nın Çeçenistan’a yeniden müdahalesine gerekçe gösterildi. II. Çeçen Savaşı’nın başlamasıyla birlikte Basayev doğu cephesini yönetti. Grozni’de ağır yaralandı ve bir bacağını kaybetti.

Savaşın ilerleyen yıllarında Çeçen direnişinin dağlara çekilmesiyle birlikte Basayev, kırsalda gerilla saldırılarını organize etmeye başladı. Bu süreçte Rusya ve Moskova yanlısı yönetimlere karşı çeşitli saldırıların planlayıcısı olarak gösterildi.

Ekim 1999’da başlayan savaşta doğu cephesini yönetti. Grozni düşerken bacağını kaybetti ama direnişi bırakmadı. Maşadov’un emrinde mücadeleye devam etti. Dağlara çekildi, ama her fırsatta Rusya’ya karşı darbe üstüne darbe indirdi.

Ölümü

Şamil Basayev, 2006 yazında bir sabah İnguşetya’da konvoyuyla ilerlerken yaşanan bir patlama sonucu konvoy havaya uçtu. Resmî açıklamaya göre bomba Ruslarca yerleştirilmişti. Çeçen tarafıysa bunun bir kaza olduğunu savundu. Olay sonucunda Basayev, hayatını kaybetti.

Kaynak: Mira Haber